1.Ölçme

1.1. Ölçmenin Tanımı ve Önemi
Bilinen bir değerle bilinmeyen bir değerin kıyaslanmasına ölçme adı verilir.
Makine parçalarının veya yapılan herhangi işin görevini yapabilmesi için istenen ölçülerde
olması gerekir. Bu amacın gerçekleşmesi içinde imalat sırasında ve sonrasında parçaların
ölçülmesi gerekir.
1.2. Ölçme Çeşitleri
Doğrudan (direkt) Ölçme: Ölçü takımları ile yapılan ölçmedir. Bu ölçme işleminde
ölçü, ölçme takımından doğrudan okunur.
Dolaylı Ölçme: Bu işlemde ölçü aleti belli bir kıyaslama parçasına ayarlanır. Ölçme
kıyaslama parçasına göre yapılır. Örneğin pergel ile iç ve dış çap kumpasları ile mastarlar ile
ölçme gibi.
1.3. Ölçmeyi Etkileyen Faktörler
�� Ölçü aletinin hassasiyeti
�� Ölçme işlemi yapılan ortamın, ölçü aletinin, ölçülen parçanın ısısı
�� İşin hassasiyeti
�� Ölçülecek iş parçasının fiziksel özelliği
�� Ölçme yapılan yerin ışık durumu
�� Ölçme yapan kişiden kaynaklanan faktörler
�� Ölçme yapan kişinin bigisi
�� Bakış açısı
�� Ölçme yapan kişinin ruhsal durumu

Ölçmede Kullanılan Aletler ve Bu Aletlerin Kullanılması
Ölçmede kullanılan uzunluk ölçü aletleri aşağıdaki şekilde gruplandırılırlar:
�� Bölüntülü ölçü aletleri
�� Metreler
�� Çelik cetveller
�� Ölçü taşıma aletleri
�� Pergeller,
�� İç ve dış çap kumpasları
�� Ayarlanabilir ölçü aletleri
�� Sürmeli kumpaslar
�� Mikrometreler
�� Sabit ölçü aletleri
�� Şablonlar
�� Mastarlar


Uzunluk Ölçü Aletlerinin Gruplandırılması
Bölüntülü Ölçü Aletleri
Metreler
Ölçmede en çok kullanılan çizgisel bölüntülü ölçü aletleridir. Metreler büyük boyutlu
parçaların ölçülmesinde ve hassasiyet istenmeyen küçük parçaların ölçülmesinde kullanılır.
Metrelerin ölçü hassasiyeti 1mm ve 0,5 mm‘ dir.
Metreler kullanım amaçlarına göre şerit metreler ve katlanır metreler olmak üzere iki
gruba ayrılır. Şekil- 1.1
Şerit metreler büyük uzunlukların ölçülmesinde kullanılırlar. Uzunlukları 2, 3, 5, 10,
20, 30 ve 50 metre genişlikleri ise 12 – 16 mm olarak paslanmaz yay çeliklerinden üretilirler.
Metreler ile ölçüm yaparken metrenin uç kısmı ölçülecek parçanın esas alınan
yüzeyine tam temas etmelidir. Resim 1.1
Şekil

Çelik Cetveller
Makine ve metal teknolojileri atelyelerinde ölçme ve markalama işlemlerinde
kullanılan ölçü aletleridir. Çelik cetveller yay çeliğinden 20 mm genişlikte 100 – 1000 mm
boylarında ve 0,5 mm kalınlıkta üretilirler. Bölüntüleri 0,5mm aralıklı olabileceği gibi 1 mm
olabilir. Resim 1.2
Bazı çelik cetvelleri bir tarafı mm bölüntülü diğer tarafı ise (") parmak bölüntülü
olabilir. Çelik cetvellerin bazılarının arkasında parmak ölçülerinin metrik değerleri yazılı
olarak verilmiştir.

Ölçü Taşıma Aletleri
Pergeller
Makine ve metal teknolojisinde markalama işleminde kullanılan pergeller, aynı
zamanda, ölçü takımlarından herhangi bir ölçüye ayarlanıp ölçü taşıma işleminde de
kullanılır. Resim 1.3

İç ve Dış Çap Kumpasları
Bu kumpaslar sıcak şekillendirme işlemlerinde kullanılırlar. Ölçü takımlarından
herhangi bir ölçüye ayarlanıp ölçü taşıma işleminde kullanıldıkları gibi iç ve dış çap ölçmede
de kullanılırl. Resim 1.4-1.5 kumpaslar ve ölçme şekli verilmiştir.

,